Kırgız AlfabesiKırgızca'nın yazımı için kullanılan alfabeler, tarih boyunca farklı dönemlerde değişiklik göstermiştir. Kırgızca, günümüzde iki farklı alfabeyle yazılmaktadır. Bunlardan biri, Kırgızistan'da kullanılan Kiril alfabesi, diğeri ise Çin'de yaşayan Kırgızlar tarafından kullanılan Arap alfabesidir. Kırgız Türkçesi, Altay dillerinin bir dalıdır ve Kazakça ile yakın özellikler göstermektedir. Dünya üzerinde yaklaşık 5 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Kırgız alfabesi, Kırgızistan'ın birinci resmi dilidir. Kırgız Alfabesinin TarihiKırgız Türkleri, tarih boyunca birçok farklı alfabe kullanmışlardır. Bu alfabelerin farklı dönemlerde kullanılması, Kırgız Türkçesinin telaffuzunda değişikliklere sebep olmuştur. İlk olarak Orhun alfabesi, Göktürk alfabesi, Runik alfabesi ve Turan alfabesi gibi adlarla bilinen eski Türk alfabesi kullanılmıştır. Bu alfabe, tüm Türk dünyasının özüne ait olan bir yazı sistemidir. Uygur ve Arap AlfabeleriKırgız Türkleri, Turan alfabesinden sonra Uygur alfabesini kullanmışlardır. Türk dünyasının Müslüman olmaya başlamasıyla birlikte, Müslüman olan Türk toplulukları Arap alfabesine geçmeye başlamıştır. Kırgızlar, uzun bir süre boyunca Arap alfabesini kullanmışlardır. Ancak, daha sonra Sovyetler Birliği'nin baskısı ve etkisiyle, kısa bir süre Latin alfabesi kullanıldıktan sonra, Rus halkının kullandığı Kiril alfabesi yerleştirilmiştir. Günümüzde Kırgızlar, Kiril Rus alfabesini kullanmaktadır. Kırgız Alfabesinin ÖzellikleriKırgız alfabesinde bazı harfler, Türkçe'den farklılık göstermektedir. Örneğin, 'y' harfleri 'c' harfine dönüşmüştür. Örnek vermek gerekirse, 'yol' kelimesi 'col' olarak değişmiştir. Ayrıca, Kırgız alfabesinde eklerde de değişiklikler vardır. Yuvarlak ünlüler, kendinden sonraki ünlüleri etkilemektedir. 'B' ile başlayan kelimeler, 'M' ile başlayan kelimelere dönüşebilir. Zaman Çeşitliliği ve EklerKırgız alfabesinde zaman farklılıkları da görülmektedir. Örneğin, a harfi, e harfi ve y harfi ekleri ile kurulan şimdiki zaman, basit şimdiki zaman olarak adlandırılır. Ayrıca, 'yat', 'yür', 'tur', 'otur' fiilleri ile birleşik şimdiki zaman oluşur. Eski Yazıtlar ve Moğol EtkisiKırgız alfabesinin en önemli kaynağı, Orhun Yenisey Yazıtlarıdır. 1240 yılında yazılmış olan Moğolların Gizli Tarihi adlı eserde, Kırgız başbuğunun adı 'yedi' olarak geçer. Bu, günümüz Kırgız Türkçesinde 'c' ile başlayan sözlerin eski Kırgız dilindeki karşılığının 'y' harfi olduğunu gösterir. Kırgızlar, diğer Türk boyları ile iç içe yaşarken, şive etkisiyle zaman içerisinde 'c' harfleri dönüşmüştür. Kırgız Türkçesinde Moğol şivesinin de etkileri vardır. Bu etki, 12. yüzyıldaki Yenisey Yazıtlarından anlaşılmaktadır. |
.jpg "İşaret Dili Alfabesi Kullanımı ve Tarihi")
Kırgızistan'da kullanılan Kiril alfabesi ve Ãin'de yaşayan Kırgızlar tarafından kullanılan Arap alfabesi arasındaki farklar nelerdir? Bu iki alfabenin Kırgızca'nın telaffuzuna etkisi nasıldır?
Cevap yazŞeminur, Kırgızistan'da kullanılan Kiril alfabesi ve Çin'deki Kırgızların kullandığı Arap alfabesi arasında belirgin farklar bulunmaktadır. Kiril alfabesi, Sovyetler Birliği döneminde Kırgızlar tarafından benimsendi ve bu alfabe ile Kırgızca yazımı daha fonetik hale getirildi. Bu alfabe Kırgızca'nın seslerini daha doğru bir şekilde yansıtma avantajı sağlar.
Diğer yandan, Çin'de yaşayan Kırgızların kullandığı Arap alfabesi, tarihsel ve kültürel bağlar nedeniyle tercih edilmiştir. Ancak, Arap alfabesi Kırgızca'nın tüm seslerini tam olarak karşılamayabilir ve bu da bazı telaffuz farklılıklarına yol açabilir. Yani, iki alfabe arasındaki farklar, Kırgızca'nın yazımı ve telaffuzu üzerinde belirgin etkilere sahiptir.