Gürcü Alfabesi Gürcü alfabesi, özellikle Gürcücenin yazımında kullanılan bir yazı sistemidir. Tarih boyunca çeşitli dillerin yazımı için de kullanılmıştır. 1940'larda Osetçenin yazımında da kullanılmış olan Gürcü alfabesi, Avarlar tarafından yüzyıllarca Avar dilini yazmak için de kullanılmıştır. Ancak, Avarlar Gürcü krallıklarıyla Alazan Vadisi yüzünden çatışmaya başladıklarında, 16. yüzyıldan itibaren Avar dili için düzenlenmiş Ajam alfabesi kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde Gürcü alfabesi, dünyada kullanılan 14 yazı sisteminden biridir ve beş tanesi sesli olmak üzere 33 harften oluşur. Gürcü alfabesinde büyük-küçük harf ayrımı olmaksızın tüm harfler aynı biçimde yazılır. Gürcü Alfabesinin Gelişimi Gürcü alfabesini geliştiren kişi olarak Kral Parnavaz kabul edilir. Gürcü alfabesinin geliştirildiği tarih olarak kabul edilen dönem, MÖ 4. yüzyıl ile MS 3. yüzyıl arasında değişir. Gürcü alfabesinin üç farklı yazı biçimi vardır. Bunlar Mrgvlovani, Nushuri ve Mhedruli'dir. Yazı Biçimleri Mrgvlovani, Parnavaz döneminden kalma yazı biçimidir ve en son 11. yüzyılın metinlerinde rastlanmıştır. Nushuri alfabesi, ilk olarak 9. yüzyıl metinlerinde görülürken, Mhedruli alfabesi 10. yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır. Nushuri alfabesi dinsel ve bilimsel metinlerde, Mhedruli alfabesi ise resmi ve askeri yazışmalarda kullanılmıştır. Bu nedenle Mhedruli, askeri olarak anılmaya başlanmıştır. Harf Sayısı ve Özellikleri Önceden Gürcü alfabesinde 38 harf bulunuyordu. 19. yüzyılda Gürcü alfabesi basitleştirilerek bugün kullanılan halini almıştır. Gürcü alfabesinde her harf bir fonemi karşılar ve yazıldığı gibi okunur. Eski Gürcü Yazıtları Arkaik dönem bir yana bırakılırsa, eski Gürcüceyi şimdi de anlamak mümkündür. Koşulların gerektirdiği gibi alfabede değişiklikler olmuş, ancak dilde önemli değişiklikler olmamıştır. Alfabenin eski olmasına rağmen, bu alfabeyle yazılmış en eski metinlerin MS 5. yüzyıldan olduğu bilinmektedir. Bu en eski yazılı belge, Filistin'deki Gürcü manastırında mozaikle çevrelenmiş biçimde Mrgvlovani alfabesiyle yazılmış dört Gürcü yazıtıdır. Bu yazıtların tarihi 433 yılı olarak bilinmektedir. Aynı dönemde Gürcistan'da Asomtavruli yazısıyla yazılmış yazıtlar olduğu varsayılmaktadır. Bolnisi manastırındaki bu yazıtların tarihi 493 yılı olarak belirlenmiştir. 5. ve 6. yüzyıllardan kalma başka Gürcü alfabesiyle yazılmış sanat eserleri de günümüze ulaşmıştır. Mtsheta'daki Cvari kilisesindeki yazıtlar 6. ve 7. yüzyıllara ait olduğu saptanmıştır. Gürcü Edebiyatının En Eski Metinleri Gürcü edebiyatının en eski metinleri de yine MS 5. yüzyılda yazılmıştır. |
Asiye
23 Temmuz 2024 SalıGürcü alfabesinin geliştirilmesinde Kral Parnavaz'ın rolü ne olmuştur? Mrgvlovani yazı biçimi neden en son 11. yüzyıl metinlerinde rastlanmıştır?
Cevap yazAdmin
23 Temmuz 2024 SalıAsiye hanım, Kral Parnavaz'ın Gürcü alfabesinin geliştiricisi olarak kabul edilmesi, tarihsel kaynaklarda belirtilen önemli bir rolüdür. Parnavaz'ın, Gürcistan'ın kültürel ve eğitimsel gelişimine büyük katkıları olduğuna inanılır. Ancak, bu konuda kesin tarihi kanıtlar sınırlıdır ve bazı tarihçiler bu iddiayı tartışmaktadır.
Mrgvlovani yazı biçiminin en son 11. yüzyıl metinlerinde görülmesi ise, Gürcü yazısının evrim süreciyle ilgilidir. Bu yazı biçimi, zamanla daha pratik ve yaygın olan Asomtavruli ve Nuskhuri yazı türleriyle yer değiştirmiştir. 11. yüzyıldan sonra bu eski yazı biçimi kullanım dışı kalmış ve modern Gürcü alfabesi olan Mkhedruli yaygınlaşmıştır.